Pyłek pszczeli

Dr Jerzy Gala

Pyłek zadba o twe ciałko

Bo to jest najlepsze białko

Siły da ci gladiatora

I sukcesów przyjdzie pora

Do zawału nie dopuści

Do serca tkanek azot wpuści

Rozszerzy naczynia wieńcowe

I serce masz nadal zdrowe      

Pyłek kwiatowy stanowią męskie komórki rozrodcze produkowane przez kwiat. Pyłek powstaje w pylnikach roślin nasiennych w postaci ziarenek o wymiarach 2,5 - 250 μm, różniących się kształtem, barwą, wielkością i ciężarem w zależności od gatunku rośliny. Pszczoły zbierają pyłek z kwiatów , mieszają go z odrobiną miodu, nektaru lub śliny i w postaci uformowanych kulek, obnóży przenoszą do ula w specjalnych koszyczkach na tylnych nogach. Pyłek w formie obnóży nazywany jest pyłkiem pszczelim.

Pyłek pszczeli stanowi kompozycję wielu ważnych dla organizmu człowieka składników odżywczych. Zbieraniem pyłku zajmują się pszczoły zbieraczki. Mak, kukurydza i łubin należą do roślin, z których pszczoły zbierają wyłącznie pyłek. Z innych miododajnych roślin zbierają zarówno pyłek kwiatowy, jak i nektar. Pszczoły zbieraczki mieszają pyłek ze śliną oraz nektarem i w postaci tzw. obnóży przenoszą do ula i składają w komórkach plastra. Młode pszczoły wzbogacają go następnie wydzieliną własnych gruczołów i miodem, rozdrabniają i ubijają. Ubity w komórkach plastra zasklepiany jest miodem i woskiem. W zasklepionej komórce plastra następuje fermentacja beztlenowa w wyniku której, wytwarzany jest konserwujący pyłek kwiatowy kwas L-mlekowy. Tak spreparowany nazywany jest pierzgą i stanowi podstawowe źródło białka dla rozwijającej się rodziny pszczelej. Jest ponadto źródłem substancji odżywczych i mineralnych, wykorzystywanych przez robotnice do produkcji mleczka pszczelego.

W ciągu jednego roku od jednej rodziny pszczelej uzyskuje się od 1 do 7 kg pyłku. Może on być w części przechwytywany przez pszczelarza przy użyciu poławiaczy pyłku. Świeżo pozyskany jest nietrwały ze względu na dużą zawartość wody i należy go konserwować, np. poprzez suszenie w temperaturze max.40C bez  dostępu promieni słonecznych. Stosuje się też zamrażanie, liofilizację, mieszanie z miodem lub cukrem.

Pyłek kwiatowy jest produktem bardzo bogatym w biologicznie aktywne substancje. W ziarnach pyłku  pochodzących z różnych gatunków roślin stwierdzono obecność ponad 200 substancji. Do zasadniczych grup związków należą białka i aminokwasy, flawonoidy, węglowodany, lipidy i kwasy tłuszczowe, enzymy i  koenzymy, witaminy oraz sole mineralne. Z tego względu nazywa się go często cudowną odżywką.

Skład pyłku 

Najważniejszą  grupę związków biologicznie czynnych pyłku kwiatowego stanowią białka i wolne aminokwasy, tj. arginina, fenyloalanina, izoleucyna, leucyna, lizyna, metionina, treonina, walina, alanina, prolina, seryna, histydyna, glicyna i inne. Zawartość aminokwasów w pyłku dochodzi do 12%.

W pyłku obecne są zarówno aminokwasy endo- jak i egzogenne. Aminokwasy endogenne organizm zwierzęcia może sam wytworzyć. Natomiast egzogenne muszą być dostarczone z zewnątrz, gdyż organizm tego rodzaju aminokwasów nie wytwarza. Szczególne znaczenie ma aminokwas egzogenny zwany argininą. Jak wykazały badania, arginina zawarta w pyłku zwiększa produkcję tlenku azotu, który obniża napięcie ścian naczyń i działa w ten sposób rozkurczowo na tętnice wieńcowe podobnie jak nitrogliceryna. Arginina zapobiega również zlepianiu się erytrocytów.

Z pyłku kwiatowego wyizolowano także ponad 30 enzymów i koenzymów katalizujących liczne procesy biochemiczne w organizmie człowieka. Pyłek stanowi również bogate źródło flawonoidów, leukoantocyjanów, katechin, kwasu oleanolowego i ursolowego. W znacznych ilościach występują w nim fenolokwasy (ok. 2 g w 100 g), najczęściej kwas chlorogenowy, ferulowy, p-hydroksybenzoesowy i p-kumarowy. Wśród lipidów obecne są nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), m.in. kwas linolowy, γ-linolenowy i arachidowy.

W pyłku kwiatowym wykryto ok. 40 pierwiastków pod postacią soli mineralnych w tym znaczące ilości potasu, magnezu, żelaza i cynku. W mniejszych ilościach występuje natomiast selen, bor, srebro, pallad, platyna, cyrkon i tytan.

 Węglowodany to przede wszystkim fruktoza, glukoza, maltoza, oraz w mniejszej ilości: arabinoza, ryboza, izomaltoza i wiele innych.

Pyłek kwiatowy jest również źródłem witamin rozpuszczalnych zarówno w tłuszczach, jak i w wodzie, tj. A, B1, B2, B3, E, C, B6, PP, P, D, H, B12, kwas foliowy, inozytol, biotynę, kwas pantotenowy, kwercetynę.
 

Zawartość niektórych witamin w pyłku kwiatowym
Nazwa substancji	Zawartość /ľg/g
Karotenoidy	6,6 - 2125
Witamina E	210 - 1700
Witamina C	14 - 2052
Witamina B1	5 - 15
Witamina B2	5 - 21
Witamina B6	3 - 9
Kwas nikotynowy	13 -210
Kwas pantotenowy	3 - 50
Biotyna	0,6 - 6
Kwas foliowy	3 - 7

Pyłek w medycynie

Pyłek stanowi bardzo cenną odżywkę uzupełniającą dzienne racje żywnościowe w aminokwasy, biopierwiastki i witaminy. Pobudza apetyt, reguluje przemianę materii, doprowadza do spadku wagi osób otyłych, wzmacnia organizm, zwiększa liczbę czerwonych ciałek krwi oraz zwiększa poziom żelaza w surowicy krwi. Wykazuje właściwości detoksykacyjne. Pyłek eliminuje lub zmniejsza szkodliwe oddziaływanie szeregu czynników chemicznych.

Dzięki swojej dużej wartości biologicznej może być wykorzystywany u dzieci w różnych chorobach wywołanych zaburzeniami w odżywianiu, brakiem apetytu czy opóźnionym rozwojem. W przypadku dzieci anemicznych pyłek kwiatowy wpływa na przyrost czerwonych ciałek krwi, poprawia również ich ogólny stan zdrowia. Poleca się go ludziom dorosłym, rekonwalescentom i osobom wykonującym ciężką pracę fizyczną.

Badania wykazują, że pyłek kwiatowy ma duże znaczenie dla schorzeń  przewodu pokarmowego. Reguluje procesy trawienne, m.in. łagodzi skutki ostrych zaparć. Wpływa na wielkość i skład flory bakteryjnej przewodu pokarmowego. Wyciągi z pyłku kwiatowego mają silne działanie przeciwbakteryjne oraz przeciwgrzybicze. Pyłek jest skuteczny w leczeniu stanów zapalnych jamy ustnej, szczególnie gdy jest użyty razem z propolisem. W przewodzie pokarmowym pyłek niszczy lub wstrzymuje działalność bakterii chorobotwórczych. Pyłek jest stosowany przy rozstroju żołądka. Wspomaga leczenie silnych zaparć. Przynosi poprawę w niektórych biegunkach. Wspomaga leczenie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, zmniejsza krwawienia.

Dzięki właściwościom detoksykacyjnym działa ochronnie na tkankę wątroby, wspomagając jej odbudowę. Dlatego można go stosować w stanach zapalnych wątroby (ostrym i przewlekłym). Kuracje pyłkowe obniżają w surowicy krwi aktywność aminotransferazy alaninowej i asparaginianowej, fosfatazy alkalicznej i bilirubiny.

Pyłek kwiatowy łagodzi i zmniejsza objawy głodu alkoholowego, dlatego też  stosuje się go w leczeniu alkoholizmu. Wykazuje działanie uspokajające. Pyłek pszczeli poprawia psychiczne samopoczucie człowieka. Zmniejsza nerwowość, rozdrażnienie, wzmacnia system nerwowy osłabiony na skutek stresu lub przepracowania. Wspomaga leczenie depresji, umożliwia obniżenie dawek preparatów antydepresyjnych. Wspomaga także leczenie nerwic wegetatywnych. Zwiększa ukrwienie tkanki nerwowej, podwyższa sprawność psychiczną i koncentrację.

Działa wzmacniająco na naczynia krwionośne. Dzięki zawartości rutyny zapobiega ich pękaniu, a w szczególności najdrobniejszych naczyń. Poprawia krążenie, przeciwdziałając zmianom miażdżycowym naczyń mózgowych. Można go używać w profilaktyce wylewów krwi do mózgu. Obniża poziom lipidów (trójglicerydów i cholesterolu) oraz hamuje agregację (zlepianie) płytek krwi. Wspomaga leczenie stanów pozawałowych. Wspomaga leczenie nadciśnienia, zaburzeń krążenia obwodowego.

Podnosi odporność organizmu na zakażenia zwiększając ilość przeciwciał. Przyjmowanie profilaktyczne pyłku zapobiega występowaniu chorób przeziębieniowych oraz grypy. Dotyczy to szczególnie ludzi starszych. W przypadku zachorowania skraca czas leczenia i łagodzi przebieg infekcji.

Pyłek pszczeli wspólnie z miodem może służyć do leczenia chorób alergicznych. Stosowanie pyłku wspólnie z miodem skutecznie leczy katar sienny, astmę lub znacznie łagodzi ich objawy.

Wyciągi z pyłku wykazują lecznicze działanie w schorzeniach gruczołu krokowego. Na międzynarodowym Kongresie Pszczelarskim w Bukareszcie zalecano propagowanie profilaktycznego zażywania pyłku przez mężczyzn powyżej 40. roku życia. We Francji, Szwajcarii i Szwecji prowadzone są badania nad leczniczym działaniem pyłku na to schorzenie i doniesienia są pozytywne. W naszej medycynie ludowej leczenie prostaty pyłkiem jest stosowane od dawna. W początkowym stadium choroby hamuje ją zmniejszając jednocześnie możliwość wystąpienia nawrotów.

Wyciągi z pyłku kwiatowego zwiększają wydzielanie insuliny. Pyłek spożywany przez chorych na cukrzycę skutecznie pomaga obniżyć poziom cukru we krwi.

U większości chorych pyłek powoduje znaczny przyrost krwinek czerwonych, hemoglobiny oraz wzrost poziomu żelaza w surowicy krwi.

Odgrywa dużą rolę w neurohormonalnej regulacji procesów płciowych, poprawiając spermatogenezę u mężczyzn i owogenezę u kobiet oraz zapobiega poronieniom.

Pyłek w kosmetyce

Wprowadzane do kosmetyków ekstrakty z pyłku pszczelego wykazują korzystne działanie na skórę i włosy. Kremy oraz balsamy odżywiają i wygładzają skórę, przywracają jej elastyczność, nadają zdrowy, młody wygląd, opóźniają procesy starzenia i działają biostymulująco. Dzięki obecności aminokwasów zawierających siarkę w ekstraktach z pyłku szampony zwalczają łupież i zapobiegają wypadaniu włosów, regenerują, odżywiają włosy i skórę głowy. Znane są też odżywcze maseczki przyrządzane domowym sposobem z pyłku, żółtka jaj i oliwy.

Dawkowanie pyłku

Zaleca się przyjmować pyłek pszczeli 3 razy dziennie pół godziny przed jedzeniem. Pyłek należy rozmieszać z miodem, mlekiem lub wodą, a następnie dokładnie przeżuwać przed połknięciem dla zwiększenia przyswajalności pyłku.

Dawki dzienne:

·         dzieci 3-5 lat 10 g pyłku (dwie łyżeczki od herbaty)

·         dzieci 6-12 lat 15 g pyłku, (trzy łyżeczki od herbaty)

·         dzieci powyżej 12 lat i dorośli 20 g pyłku, (cztery łyżeczki od herbaty)

·         dorośli leczniczo 30-40 g pyłku, (dwie łyżki stołowe).

·          

Przepisy kosmetyczne

Maseczka wygładzająco – odżywcza

Należy dokładnie wymieszać 1 łyżeczkę sproszkowanego pyłku z 1 żółtkiem. Całość nanieść na twarz, pozostawić na około pół godziny. Następnie należy delikatnie zmyć i osuszyć skórę twarzy.

Maseczka wzmacniająca

Wymieszać  2 łyżki pyłku, 2 łyżki miodu, 1 żółtko i 1 łyżkę twarogu. Nałożyć na twarz na około 20 minut. Następnie należy delikatnie zmyć i osuszyć skórę twarzy.