Dr Jerzy
Gala
Pyłek zadba
o twe ciałko
Bo to jest
najlepsze białko
Siły da ci
gladiatora
I sukcesów
przyjdzie pora
Do zawału
nie dopuści
Do serca
tkanek azot wpuści
Rozszerzy
naczynia wieńcowe
I serce
masz nadal zdrowe
Pyłek kwiatowy stanowią męskie komórki rozrodcze
produkowane przez kwiat. Pyłek powstaje w pylnikach roślin nasiennych w postaci
ziarenek o wymiarach 2,5 - 250 μm, różniących się kształtem, barwą, wielkością
i ciężarem w zależności od gatunku rośliny. Pszczoły zbierają pyłek z kwiatów ,
mieszają go z odrobiną miodu, nektaru lub śliny i w postaci uformowanych kulek,
obnóży przenoszą do ula w specjalnych koszyczkach na tylnych nogach. Pyłek w formie
obnóży nazywany jest pyłkiem pszczelim.
Pyłek pszczeli stanowi kompozycję wielu ważnych dla
organizmu człowieka składników odżywczych. Zbieraniem pyłku zajmują się pszczoły zbieraczki.
Mak, kukurydza i łubin należą do roślin, z których pszczoły zbierają wyłącznie
pyłek. Z innych miododajnych roślin zbierają zarówno pyłek kwiatowy, jak i
nektar. Pszczoły zbieraczki mieszają pyłek ze śliną oraz nektarem i w postaci
tzw. obnóży przenoszą do ula i składają w komórkach plastra. Młode pszczoły
wzbogacają go następnie wydzieliną własnych gruczołów i miodem,
rozdrabniają i ubijają. Ubity w komórkach plastra zasklepiany jest miodem i
woskiem. W zasklepionej komórce plastra następuje fermentacja beztlenowa w
wyniku której, wytwarzany jest konserwujący pyłek kwiatowy kwas L-mlekowy. Tak
spreparowany nazywany jest pierzgą i stanowi podstawowe źródło białka dla
rozwijającej się rodziny pszczelej. Jest ponadto źródłem substancji odżywczych
i mineralnych, wykorzystywanych przez robotnice do produkcji mleczka pszczelego.
W ciągu jednego roku od jednej rodziny pszczelej
uzyskuje się od 1 do 7 kg pyłku. Może on być w części przechwytywany przez
pszczelarza przy użyciu poławiaczy pyłku. Świeżo pozyskany jest nietrwały ze
względu na dużą zawartość wody i należy go konserwować, np. poprzez suszenie w
temperaturze max.40C bez dostępu promieni słonecznych. Stosuje się też
zamrażanie, liofilizację, mieszanie z miodem lub cukrem.
Pyłek kwiatowy jest produktem bardzo bogatym w
biologicznie aktywne substancje. W ziarnach pyłku pochodzących z różnych
gatunków roślin stwierdzono obecność ponad 200 substancji. Do zasadniczych grup
związków należą białka i aminokwasy, flawonoidy, węglowodany, lipidy i kwasy
tłuszczowe, enzymy i koenzymy, witaminy oraz sole mineralne. Z tego
względu nazywa się go często cudowną odżywką.
Skład pyłku
Najważniejszą grupę związków biologicznie
czynnych pyłku kwiatowego stanowią białka i wolne aminokwasy, tj. arginina,
fenyloalanina, izoleucyna, leucyna, lizyna, metionina, treonina, walina,
alanina, prolina, seryna, histydyna, glicyna i inne. Zawartość aminokwasów w
pyłku dochodzi do 12%.
W pyłku obecne są zarówno aminokwasy endo- jak i
egzogenne. Aminokwasy endogenne organizm zwierzęcia może sam wytworzyć.
Natomiast egzogenne muszą być dostarczone z zewnątrz, gdyż organizm tego
rodzaju aminokwasów nie wytwarza. Szczególne znaczenie ma aminokwas egzogenny
zwany argininą. Jak wykazały badania, arginina zawarta w pyłku zwiększa
produkcję tlenku azotu, który obniża napięcie ścian naczyń i działa w ten sposób
rozkurczowo na tętnice wieńcowe podobnie jak nitrogliceryna. Arginina zapobiega
również zlepianiu się erytrocytów.
Z pyłku kwiatowego wyizolowano także ponad 30
enzymów i koenzymów katalizujących liczne procesy biochemiczne w organizmie
człowieka. Pyłek stanowi również bogate źródło flawonoidów, leukoantocyjanów,
katechin, kwasu oleanolowego i ursolowego. W znacznych ilościach występują w
nim fenolokwasy (ok. 2 g w 100 g), najczęściej kwas chlorogenowy, ferulowy,
p-hydroksybenzoesowy i p-kumarowy. Wśród lipidów obecne są nienasycone kwasy
tłuszczowe (NNKT), m.in. kwas linolowy, γ-linolenowy i arachidowy.
W pyłku kwiatowym wykryto ok. 40 pierwiastków pod
postacią soli mineralnych w tym znaczące ilości potasu, magnezu, żelaza i
cynku. W mniejszych ilościach występuje natomiast selen, bor, srebro, pallad,
platyna, cyrkon i tytan.
Węglowodany to przede wszystkim fruktoza, glukoza, maltoza, oraz w
mniejszej ilości: arabinoza, ryboza, izomaltoza i wiele innych.
Pyłek kwiatowy jest również źródłem witamin rozpuszczalnych
zarówno w tłuszczach, jak i w wodzie, tj. A, B1, B2, B3, E, C, B6, PP, P, D, H,
B12, kwas foliowy, inozytol, biotynę, kwas pantotenowy, kwercetynę.
Zawartość niektórych witamin w pyłku kwiatowym
|
Nazwa substancji
|
Zawartość /ľg/g
|
Karotenoidy
|
6,6 - 2125
|
Witamina E
|
210 - 1700
|
Witamina C
|
14 - 2052
|
Witamina B1
|
5 - 15
|
Witamina B2
|
5 - 21
|
Witamina B6
|
3 - 9
|
Kwas nikotynowy
|
13 -210
|
Kwas pantotenowy
|
3 - 50
|
Biotyna
|
0,6 - 6
|
Kwas foliowy
|
3 - 7
|
Pyłek w medycynie
Pyłek stanowi bardzo cenną odżywkę uzupełniającą
dzienne racje żywnościowe w aminokwasy, biopierwiastki i witaminy. Pobudza
apetyt, reguluje przemianę materii, doprowadza do spadku wagi osób otyłych,
wzmacnia organizm, zwiększa liczbę czerwonych ciałek krwi oraz zwiększa poziom
żelaza w surowicy krwi. Wykazuje właściwości detoksykacyjne. Pyłek eliminuje
lub zmniejsza szkodliwe oddziaływanie szeregu czynników chemicznych.
Dzięki swojej dużej wartości biologicznej może być
wykorzystywany u dzieci w różnych chorobach wywołanych zaburzeniami w
odżywianiu, brakiem apetytu czy opóźnionym rozwojem. W przypadku dzieci
anemicznych pyłek kwiatowy wpływa na przyrost czerwonych ciałek krwi, poprawia
również ich ogólny stan zdrowia. Poleca się go ludziom dorosłym, rekonwalescentom
i osobom wykonującym ciężką pracę fizyczną.
Badania wykazują, że pyłek kwiatowy ma duże
znaczenie dla schorzeń przewodu pokarmowego. Reguluje procesy trawienne,
m.in. łagodzi skutki ostrych zaparć. Wpływa na wielkość i skład flory
bakteryjnej przewodu pokarmowego. Wyciągi z pyłku kwiatowego mają silne
działanie przeciwbakteryjne oraz przeciwgrzybicze. Pyłek jest skuteczny w
leczeniu stanów zapalnych jamy ustnej, szczególnie gdy jest użyty razem z
propolisem. W przewodzie pokarmowym pyłek niszczy lub wstrzymuje działalność
bakterii chorobotwórczych. Pyłek jest stosowany przy rozstroju żołądka.
Wspomaga leczenie silnych zaparć. Przynosi poprawę w niektórych biegunkach.
Wspomaga leczenie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, zmniejsza krwawienia.
Dzięki właściwościom detoksykacyjnym działa
ochronnie na tkankę wątroby, wspomagając jej odbudowę. Dlatego można go
stosować w stanach zapalnych wątroby (ostrym i przewlekłym). Kuracje pyłkowe
obniżają w surowicy krwi aktywność aminotransferazy alaninowej i
asparaginianowej, fosfatazy alkalicznej i bilirubiny.
Pyłek kwiatowy łagodzi i zmniejsza objawy głodu
alkoholowego, dlatego też stosuje się go w leczeniu alkoholizmu. Wykazuje
działanie uspokajające. Pyłek pszczeli poprawia psychiczne samopoczucie człowieka.
Zmniejsza nerwowość, rozdrażnienie, wzmacnia system nerwowy osłabiony na skutek
stresu lub przepracowania. Wspomaga leczenie depresji, umożliwia obniżenie
dawek preparatów antydepresyjnych. Wspomaga także leczenie nerwic
wegetatywnych. Zwiększa ukrwienie tkanki nerwowej, podwyższa sprawność
psychiczną i koncentrację.
Działa wzmacniająco na naczynia krwionośne. Dzięki
zawartości rutyny zapobiega ich pękaniu, a w szczególności najdrobniejszych
naczyń. Poprawia krążenie, przeciwdziałając zmianom miażdżycowym naczyń
mózgowych. Można go używać w profilaktyce wylewów krwi do mózgu. Obniża poziom
lipidów (trójglicerydów i cholesterolu) oraz hamuje agregację (zlepianie)
płytek krwi. Wspomaga leczenie stanów pozawałowych. Wspomaga leczenie
nadciśnienia, zaburzeń krążenia obwodowego.
Podnosi odporność organizmu na zakażenia
zwiększając ilość przeciwciał. Przyjmowanie profilaktyczne pyłku zapobiega
występowaniu chorób przeziębieniowych oraz grypy. Dotyczy to szczególnie ludzi
starszych. W przypadku zachorowania skraca czas leczenia i łagodzi przebieg
infekcji.
Pyłek pszczeli wspólnie z miodem może służyć do
leczenia chorób alergicznych. Stosowanie pyłku wspólnie z miodem skutecznie
leczy katar sienny, astmę lub znacznie łagodzi ich objawy.
Wyciągi z pyłku wykazują lecznicze działanie w
schorzeniach gruczołu krokowego. Na międzynarodowym Kongresie Pszczelarskim w
Bukareszcie zalecano propagowanie profilaktycznego zażywania pyłku przez
mężczyzn powyżej 40. roku życia. We Francji, Szwajcarii i Szwecji prowadzone są
badania nad leczniczym działaniem pyłku na to schorzenie i doniesienia są
pozytywne. W naszej medycynie ludowej leczenie prostaty pyłkiem jest stosowane
od dawna. W początkowym stadium choroby hamuje ją zmniejszając jednocześnie
możliwość wystąpienia nawrotów.
Wyciągi z pyłku kwiatowego zwiększają wydzielanie
insuliny. Pyłek spożywany przez chorych na cukrzycę skutecznie pomaga obniżyć
poziom cukru we krwi.
U większości chorych pyłek powoduje znaczny
przyrost krwinek czerwonych, hemoglobiny oraz wzrost poziomu żelaza w surowicy
krwi.
Odgrywa dużą rolę w neurohormonalnej regulacji procesów płciowych, poprawiając
spermatogenezę u mężczyzn i owogenezę u kobiet oraz zapobiega poronieniom.
Pyłek w kosmetyce
Wprowadzane do kosmetyków ekstrakty z pyłku pszczelego
wykazują korzystne działanie na skórę i włosy. Kremy oraz balsamy odżywiają i
wygładzają skórę, przywracają jej elastyczność, nadają zdrowy, młody wygląd,
opóźniają procesy starzenia i działają biostymulująco. Dzięki obecności
aminokwasów zawierających siarkę w ekstraktach z pyłku szampony zwalczają
łupież i zapobiegają wypadaniu włosów, regenerują, odżywiają włosy i skórę
głowy. Znane są też odżywcze maseczki przyrządzane domowym sposobem z pyłku,
żółtka jaj i oliwy.
Dawkowanie pyłku
Zaleca się przyjmować pyłek pszczeli 3 razy
dziennie pół godziny przed jedzeniem. Pyłek należy rozmieszać z miodem, mlekiem
lub wodą, a następnie dokładnie przeżuwać przed połknięciem dla zwiększenia
przyswajalności pyłku.
Dawki dzienne:
·
dzieci 3-5
lat 10 g pyłku (dwie łyżeczki od herbaty)
·
dzieci 6-12
lat 15 g pyłku, (trzy łyżeczki od herbaty)
·
dzieci
powyżej 12 lat i dorośli 20 g pyłku, (cztery łyżeczki od herbaty)
·
dorośli
leczniczo 30-40 g pyłku, (dwie łyżki stołowe).
·
Przepisy kosmetyczne
Maseczka wygładzająco – odżywcza
Należy dokładnie wymieszać 1 łyżeczkę
sproszkowanego pyłku z 1 żółtkiem. Całość nanieść na twarz, pozostawić na około
pół godziny. Następnie należy delikatnie zmyć i osuszyć skórę twarzy.
Maseczka wzmacniająca
Wymieszać 2 łyżki pyłku, 2 łyżki miodu, 1
żółtko i 1 łyżkę twarogu. Nałożyć na twarz na około 20 minut. Następnie należy
delikatnie zmyć i osuszyć skórę twarzy.